Gry i zabawy

Propozycje zabaw i materiały do pracy.

Zabawy paluszkowe posiadają bardzo dużą wartość dla rozwoju każdego dziecka. Dostarczając doznań dotykowych wpływają na poznanie własnego ciała, własnej odrębności. W istotny sposób pomagają nawiązać pozytywne relacje z drugą osobą. Zabawy paluszkowe należą do grupy metod opartych na kontakcie z ciałem, na dotyku. Ich zaletą jest naturalność i prostota. Nie wymagają także posiadania pomocy, zabawek, specjalnych pomieszczeń – wystarczy wyobraźnia oraz znajomość prostych dziecięcych wierszyków.

Wiemy, że dotyk jest niezbędny dla prawidłowego rozwoju zdolności czuciowych i ruchowych dziecka. Ma również zadziwiająco potężny wpływ na jego rozwój fizyczny, dobre samopoczucie, potencjał poznawczy, a nawet  zdrowie ogólne z powodu oddziaływania na układ odpornościowy. Dzieje się tak dlatego, ponieważ wrażenia dotykowe mają znacznie łatwiejszy dostęp do mózgu dziecka, niż wrażenia przekazywane przez pozostałe zmysły. Stwarzają one chyba najlepszą, a przy tym pojawiająca się najwcześniej,  szansę kształtowania się emocjonalnego i umysłowego dobrego samopoczucia.

Zmysł dotyku rozwija się pierwszy. Już w pięć i pół tygodnia po zapłodnieniu zarodek czuje kiedy coś dotyka jego warg lub nosa. Później ta wrażliwość na dotyk rozwija się szybko na całe ciało. Chociaż jednak płód reaguje na dotyk już we wczesnym okresie rozwoju, jego wrażliwość w niczym nie przypomina świadomego doznawania bodźców dotykowych przez osobę dorosłą.

Wrażliwość na dotyk rozwija się od głowy po czubki palców u nóg. Pierwszym rejonem ciała, gdzie pojawia się wrażliwość dotykowa są usta. Dziecko wykorzystuje je do badania wszystkiego, bez względu na to, jak duże, czy niesmaczne, małe albo niebezpieczne jest to coś. Nawet w wieku pięciu lat bardziej wrażliwa na dotyk jest twarz niż ręce.

Naukowcy wykazują, że wrażliwość dotykowa chłopców różni się nieco od wrażliwości dziewcząt. Noworodki płci żeńskiej są z reguły bardziej wrażliwe na dotyk niż chłopcy, a różnica ta utrzymuje się przez całe życie. Poczynając od środkowego okresu dzieciństwa – wiek od sześciu do jedenastu lat – niedominująca strona ciała u chłopców (zwykle lewa) jest bardziej wrażliwa na dotyk niż dominująca (zazwyczaj prawa), podczas gdy u dziewcząt rozkłada się to bardziej symetrycznie.

Niezależnie jednak od płci przytulenie, czyli dobry dotyk, potrafi uzdrowić duszę i wzmocnić nasze pozytywne emocje jednocześnie wygaszając te negatywne.

Małe dzieci poznają otaczający je świat poprzez dotyk i ruch. Dzięki kontaktom fizycznym: noszeniu na rękach, głaskaniu, łaskotaniu i tym podobnym dobrym rzeczom  rozwijają się, jak na drożdżach oraz mają z reguły lepsze osiągnięcia poznawcze.

Stymulację procesów poznawczych dziecka poprzez dotyk zapewniają m.in. zabawy paluszkowe czyli wierszowane masażyki. W tych drobnych formach zabawowych osoba dorosła wypowiada krótki tekst zabawy (najczęściej rymowany), ilustrując go jednocześnie na jego dłoni lub nodze, a nawet na całym ciele. Zabawy paluszkowe znane są od wielu pokoleń. W terapii pedagogicznej funkcjonują one również w formie przytulanek – rymowanych masażyków spopularyzowanych przez Martę Bogdanowicz.

Oto kilka przykładów na ogromną wartość zabaw paluszkowych dla rozwoju dzieci.

Zabawy paluszkowe dostarczają delikatnych bodźców dotykowych.

W zależności od tolerancji dziecka na dotyk innych osób, możemy stopniowo zmniejszać lub zwiększać częstotliwość i intensywność bodźców dotykowych. Zabawa nie traci swojego sensu przy wycofaniu z zabawy dotyku. Jeżeli dziecko nie pozwala wykonać zabawy na swojej dłoni, czy nóżce –  można ją wykonać na własnej dłoni, a dziecko w takiej sytuacji może się tylko przyglądać. Warto więc stosować te zabawy w przypadku dzieci nadwrażliwych na bodźce dotykowe i słuchowe.

Zabawy paluszkowe umożliwiają dziecku poznanie własnego ciała: rąk, nóg, palców.

Osoba dorosła bawiąca się z dzieckiem poprzez zabawy paluszkowe bardzo często zwraca uwagę na jego ręce, nogi, palce. Dzięki temu dziecko ma wiele okazji, by obserwować własne ciało i je poznać. Jest to szczególnie ważne w przypadku tych dzieci, które mają obniżoną motywację do samodzielnego poznawania własnego ciała lub mają trudność w jego poznaniu spowodowaną niepełnosprawnością intelektualną lub ruchową.

Zabawy paluszkowe doskonale nadają się do stymulacji percepcji wzrokowej.

Dzieci w czasie tych zabaw śledzą wzrokiem poszczególne ruchy wykonywane przez osobę dorosłą, a następnie same próbują naśladować poznane gesty. Dzięki temu stymulują zdolność do przenoszenia uwagi z jednego punktu na drugi, z jednego przedmiotu na inny.

Zabawy paluszkowe umożliwiają zapoznanie z niewerbalnymi sposobami komunikowania się.

W trakcie tych zabaw dziecko ma możliwość bezpośredniego obserwowania stosowanych przez dorosłego sposobów porozumiewania się. Poznaje nowe słownictwo. Zachęcone pozytywnym kontaktem emocjonalnym z osobą bawiącą się z nim, podejmuje próby komunikacji. Podczas zabaw dziecko uczy się naprzemienności w komunikowaniu się, co jest podstawą istoty dialogu.

Zabawy paluszkowe wzmacniają w dziecku poczucie bezpieczeństwa.

Dziecko uczy się kolejności poszczególnych ruchów występujących w zabawie i potrafi przewidzieć, jaki ruch będzie następny, co daje mu poczucie przewidywalności zdarzeń i kontroli otoczenia – dzięki temu może czuć się bezpiecznie.

Zabawy paluszkowe nie stwarzają dziecku sytuacji niepowodzenia.

Każdy sposób wykonania zabawy, czy to z aktywnym udziałem dziecka, czy też z częściową jego aktywnością, a nawet z całkowitą biernością, będzie dobry, a zabawa w każdej z tych sytuacji będzie miała swój sens i logiczny przebieg. Dzięki temu osoba dorosła może podjąć zabawę z dzieckiem niepełnosprawnym intelektualnie lub ruchowo nawet wtedy, kiedy pozostaje ono zupełnie obojętne emocjonalnie i nie reaguje na słowa.

Zabawy paluszkowe wyzwalają radosne reakcje dziecka.

Zabawy paluszkowe aktywizują ruch całego ciała, angażują je emocjonalnie. Nawet dzieci znacznie pobudzone psychoruchowo są zainteresowane zabawą przez kilka, a nawet kilkanaście minut.

Zabawy paluszkowe wzbogacają kontakt społeczny z osobą dorosłą.

Dzieci od najwcześniejszych chwil swojego życia potrzebują kontaktu z innymi, a przede wszystkim z ważnymi dla niego osobami dorosłymi. W przypadku niektórych dzieci niepełnosprawnych,  zabawy te mogą okazać się jednym z niewielu sposobów kontaktowania się dziecka z osoba dorosłą i na odwrót.

Zabawy paluszkowe uczą reguł.

Zabawy paluszkowe mimo swojej prostej budowy i struktury posiadają pewne elementarne reguły. Dziecko uczy się kolejnych zasad, dzięki temu stopniowo  poznaje sens i reguły całej zabawy. Przy okazji uczy się, że istnieją reguły, a ta wiedza będzie mu przydatna w rozumieniu bardziej skomplikowanych zasad, które pozna w dalszym swoim życiu.

Zabawy paluszkowe obniżają stres.

Pamiętajmy, że układ nerwowy małego dziecka jest delikatny  i inaczej znosi różnego rodzaju obciążenia niż my – osoby dorosłe. Zabawy paluszkowe stosowane w formie masażyków to także zmniejszenie napięcia mięśniowego, wyciszenie zmysłów, odprężenie całego organizmu dziecka. To pomoc w walce ze stresem i niepowodzeniami, agresją i autoagresją będącą często skutkiem trudności niemożliwych do oswojenia przez samo dziecko.

Przykładowe wiosenne zabawy paluszkowe

„SŁONKO ZAŚWIECIŁO”

Słonko zaświeciło – rysujemy na twarzy dziecka kółeczko

ptaszki obudziło – pukamy zgiętym palcem w dłonie dziecka

Latają, ćwierkają ziarenek szukają – opuszkami palców opukujemy ciało dziecka

Słonko zaświeciło – rysujemy na twarzy dziecka kółeczko

misia obudziło – pukamy zgiętym palcem w plecy dziecka

Mruczy misio z głodu szuka wszędzie miodu – delikatnie gładzimy całą dłonią brzuszek dziecka

Słonko zaświeciło – rysujemy na twarzy dziecka kółeczko

wiewiórki zbudziło – pukamy zgiętą dłonią w uda dziecka

Po lesie skakały – „skaczemy” palcami po głowie dziecka

orzeszków szukały – delikatnie przeczesujemy palcami włosy dziecka

Słonko zaświeciło – dziecka kółeczko rysujemy na twarzy

Zajączki zbudziło – gładzimy palcami powieki dziecka

Po łące biegają – dłońmi zgiętymi w pięści lekko uciskamy ciało dziecka

marchewki szukają – wkładamy dłoń za bluzkę  dziecka

 

,,WIOSNA PRZYSZŁA DO NAS ’’

Już nie musisz brać szalika – gładzimy dłońmi szyję dziecka

śnieg topnieje na chodnikach – gładzimy całe ręce dziecka

Dłuższe dni – rysujemy palcem na plecach dziecka długą linię

i krótsze noce – rysujemy krótkie linie na dłoniach dziecka

czasem motyl zatrzepocze – delikatnie szczypiemy ciało dziecka

Nawet chochoł już się zbudził – przecieramy opuszkami palców twarz dziecka

chce podobno wstać do ludzi – pocieramy o siebie, trzymane w naszych dłoniach, dłonie dziecka

Ciepły deszczyk leje z nieba – opukujemy głowę dziecka palcami

słońce grzeje kiedy trzeba – gładzimy całe ciało dziecka zaczynając od głowy

Wiosna, wiosna, wiosna przyszła do nas – „chodzimy” palcami po plecach dziecka

cała kolorowa, ukwiecona – rysujemy palcem kwiaty na plecach dziecka

Będą śpiewać ptaki, kwitnąć róże – masujemy plecy dziecka od dołu do boków

Zostań wiosno – przytulamy dziecko

zostań śliczna – tuląc dziecko kiwamy się lekko na boki

zostań z nami jak najdłużej tu – zamykamy dziecko w ramionach